Η Βαλκανική Συνομοσπονδία
Date:
[]
Ακροθίξαμε στο προηγούμενο άρθρο μας την ιδέα μιας βαλκανικής ομοσπονδίας. Αφορμή στάθηκε η πρόσφατη ανακίνηση του λεγόμενου “μακεδονικού”, που είναι μια υποπερίπτωση του ευρύτερου βαλκανικού ζητήματος. Ο Ρήγας Βελεστινλής ήδη από τον 18 αιώνα, στον χειμαρρώδη του Θούριο, καλούσε όλους τους βαλκανικούς λαούς σε εξέγερση ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία
Στον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης, το κλίμα της εποχής ευνοούσε ρηξικέλευθες ιδέες και όνειρα για την δημιουργία νέων εθνικών κρατών. Υπήρχε σε αρκετές ευρωπαϊκές πόλεις μια εύρωστη τότε ελληνική κοινότητα, αποτελούμενη από εμπόρους και πλοιοκτήτες, στην κοσμοπολίτικη κουλτούρα της οποίας ήταν ευπρόσδεκτες οι ιδέες του Ρήγα, αλλά και η ιδέα ανάληψης δράσης από κοινού, ενάντια στην παρακμάζουσα και φεουδαρχική αυτοκρατορία Οι συνθήκες όμως δεν ωρίμασαν ταυτόχρονα στα βαλκανικά έθνη, ενώ και οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής, με τα αντικρουόμενα συμφέροντα, κατάφεραν να σταματήσουν τις όποιες προσπάθειες έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση.
Οι ιστορικές αναφορές υπάρχουν παρ’ όλα αυτά, όπως το ταυτόχρονο ξέσπασμα της Ελληνικής επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες, σε συμμαχία με Ρουμάνους επαναστάτες. Άσχετα με την πρόσκαιρη αποτυχία, οι βαλκανικές επαναστάσεις ήταν η αφορμή για την κατάρρευση της τουρκικής ηγεμονίας στη χερσόνησο του Αίμου, γι αυτό και κρατάμε την ιστορία τους σαν ένα πρώτο σημείο σύγκλισης.
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στα εθνικά ιδεολογήματα των βαλκανικών χωρών. Τον αλβανικό και τον σκοπιανό εθνικισμό για παράδειγμα, τους καθορίζουν κατά πολύ οι ασκούμενες δυνάμεις από τα μεγαλύτερα έθνη της περιοχής, το ελληνικό,το σερβικό και το βουλγαρικό. Οι μνήμες από τους βαλκανικούς πολέμους επίσης, στοιχειώνουν τον βουλγαρικό εθνικισμό. Το κενό που άφησε ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, καλύφθηκε από πολλά μικρά κράτη που ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Ο σερβικός και ο αλβανικός εθνικισμός συγκρούονται ακόμη στην ιστορική σλαβική κοιτίδα των Σέρβων, στο πολύπαθο Κόσοβο. Στο μπερδεμένο κουβάρι των Βαλκανίων, προσθέστε και τις νεοοθωμανικές φιλοδοξίες της τουρκικής ελίτ και θα πάρετε ένα διπλωματικό παζλ που είναι δύσκολο να επιλυθεί.
Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος. Οι βαλκανικοί λαοί έχουν πολεμήσει μαζί ενάντια των Τούρκων, στους Βαλκανικούς πολέμους. Διατηρούν από παλιά πολύπλευρες σχέσεις, κυρίως οικονομικής φύσης. Έχουν επίσης κοινούς φυσικούς πόρους να διαχειριστούν . Η πολιτιστική τους κληρονομιά έχει κοινά στοιχεία. Οι πολλές, μικρές και με αντικρουόμενα συμφέροντα κοινότητες της παλιάς αυτοκρατορίας, συνθέτουν ένα σύγχρονο μωσαϊκό, με εξαιρετική ποικιλομορφία, ένα πραγματικό πρότυπο για ολόκληρη την Ευρώπη. Σήμερα επίσης ο δυτικός κόσμος εκδηλώνει νέο ενδιαφέρον για την περιοχή, καθώς πρόκειται για ένα σημαντικό σύνορο του δυτικού κόσμου.
Πολλά οφέλη θα προέκυπταν για όλους αν, για παράδειγμα, μπορούσαμε να πετύχουμε συμφωνίες ανταλλαγής εργατικού δυναμικού και εναρμόνισης φορολογικών νομοθεσιών. Οι χιλιάδες βαλκάνιων εργατών στην χώρα μας θα μπορούσαν να εισέρχονται οργανωμένα, νόμιμα, με την ασφαλιστική τους κάλυψη. Φανταστείτε ένα ενιαίο φορολογικό πλαίσιο, μια αγορά που θα συγχρονίζεται σαν μια υποομάδα μέσα στην μεγαλύτερη οντότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και ο κατάλογος των αμοιβαίων ωφελημάτων θα μπορούσε να μεγαλώσει κατά πολύ, αν μπορούσαμε να καταστρώσουμε ένα σχέδιο με ρεαλιστικά βήματα, έχοντας σαν στόχο κοινές δράσεις.
Παρατηρούμε σήμερα να ασκούνται δυνάμεις για την επίλυση των βαλκανικών προβλημάτων. Η ελληνική αστική τάξη είχε προσπαθήσει να κινηθεί σε αυτό το πλαίσιο παλιότερα , την χρυσή εποχή του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, μέσω τραπεζικής και επιχειρηματικής επέκτασης. Πολλές από αυτές τις προσπάθειες κατέρρευσαν μαζί με την χρεωκοπία της χώρας, μετά την αποτυχία του μεταπολιτευτικού συστήματος διαμοιρασμού και νομής της εξουσίας. Αλλά η ζωή συνεχίζεται και οι άνθρωποι των Βαλκανίων εξακολουθούν να δημιουργούν δεσμούς.
Με δεδομένα την οικονομική στενότητα και τις αντιθέσεις, υπάρχει πράγματι περιθώριο να εργαστούμε σε μια κοινή πορεία; Υπάρχει ένα παρελθόν με αποσπασματικές και ευκαιριακές προσπάθειες. ´Όμως η συγκυρία κρίνεται καλή στην παρούσα φάση, για εμβάθυνση της συνεργασίας. Στις ειδήσεις παρατηρούμε ήδη κινητικότητα και επαφές ανάμεσα στους ηγέτες της περιοχής. Η άποψη που καταθέτουμε είναι πως οι συνθήκες είναι ώριμες για την δημιουργία “λόμπι” εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι παρόμοιο με την ομάδα Βίζενγκαρτ. Σκοπός θα είναι ο καλύτερος συντονισμός και διεκδίκηση θέσεων και πόρων, μέσα στα πλαίσια της Ένωσης. Μια τέτοια ομάδα δεν θα πρέπει να ακολουθεί μια αμυντική, ξενοφοβική ατζέντα, αλλά αντίθετα να προκρίνει την ανάδειξη των καλύτερων δυνάμεων από το χωνευτήρι της χερσονήσου και να προωθεί την αυτόνομη οικονομική της ανάπτυξη. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας θα πρέπει επίσης να διατηρούμε ανοιχτή την πόρτα για μια πιθανή μελλοντική ένωση, μια εξέλιξη που θα μπορούσε να πυροδοτηθεί σε περίπτωση αστοχίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και όχι μόνο. Αλλά τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας ομοσπονδίας, είναι θέμα μελλοντικού άρθρου.
Σήμερα είναι ρεαλιστικό να στοχεύσουμε σε συγκεκριμένες δράσεις αμοιβαίας ωφέλειας, και έπειτα να εξετάσουμε τα αποτελέσματα. Αν αυτά είναι θετικά, τότε θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα,να εξετάσουμε τρόπους σύσφιξης των σχέσεων, τέτοιες που να εγγυώνται το οικονομικό σύστημα και την ασφάλεια της περιοχής. Σε μια εποχή ανασφάλειας αλλά και γιγαντιαίων εθνών που αναπτύσσονται γοργά και εργάζονται με αισιοδοξία, οι βαλκανικές χώρες με την οικονομική καχεξία και τα δημογραφικά προβλήματα, θα μπορέσουν ίσως να ορθώσουν το ανάστημά τους και να διεκδικήσουν μια καλύτερη μοίρα για τους λαούς τους.
Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν, θα το επαναλάβουμε Αξίζει τον κόπο να προωθήσουμε μια τέτοια ατζέντα. Μια φιλική επίλυση του “Μακεδονικού” προβλήματος, θα έδινε ένα ηχηρό μήνυμα στην Βαλκανική χερσόνησο ότι είμαστε ένα έθνος ειρηνικό και προοδευτικό, ικανό να επιλύει με αμοιβαίο συμφέρον τα προβλήματα με τους γείτονές του.
Πολλά μένουν ακόμη να συζητηθούν.